အသက္ကယ္မည္ ့ ေသြး ရဲ ့ အေရးၾကီးပံု ႏွင့္
ေသြးလွဴျခင္း အေၾကာင္း ကိုသာ ေျပာ ပါမည္ ။
လူတဦး၏ကိုယ္ခႏၶာအတြင္း လွည့္ပတ္ စီးဆင္းေနေသာ
ေသြးပမာဏမွာ ၅လီတာ မွ်ရွိသည္ ။မိမိ္ကိုယ္ခႏၶာ
အေလးခ်ိန္၏ ၈ % မွ် ဟု အၾကမ္းျဖင္း
တြက္ယူနုိင္ပါသည္။
ေသြး အုပ္စု အမ်ိ္ဳးအစား ။
အဓိက ၄ မ်ိဳး ရွိပါသည္ ။
A , B ,AB , O ( ေအ ။ ဘီ ၊ ေအဘီ ႏွင့္ အို ) စသည္တို
့ျဖစ္ျပီး ၊
၄င္းတို ့ကို ေမ်ာက္ေသြး ေခၚ Rh ( Rhesus)
အမ်ိဳးအစား + / - ႏွင့္ တြဲျပီး ေဖၚျပရသည္ ။
ေသြး၏ လုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားႏွင့္ အေရးၾကီးပံု ။
ေသြးထဲတြင္
(၁) ေသြးနီဥ( Red Blood Cell ) ၊
(၂) ေသြးျဖဴဥ(White Blood Cell ) ။
(၃) ေသြးဥမႊား( Platelet ) ။
(၄) ေသြးရည္ၾကည္ ( Plasma) စသျဖင့္ပါဝင္သည္ ။
၄င္းတို ့တြင္ အေရးၾကီး တာဝန္ကိုယ္စီ ရွိၾကသည္။
ေသြးထဲတြင္ ခႏၶာကိုယ္ ဇီဝကမၼ လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္
လိုအပ္ေသာ ေအာက္စီဂ်င္ႏွင့္ အာဟာရ ဓါတ္မ်ားကို
သယ္ေဆာင္ေပးသည္။ မလိုအပ္ေတာ့ေသာ
ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ပါဝင္သည့္ ေသြးညစ္ ႏွင့္
လိုအပ္ေသာ ေအာက္စီဂ်င္ ဓါတ္ ပါသည့္ ေသြးသန္ ့ ကို
အဆုပ္ထဲတြင္လဲလွယ္ေပးသည္။မလိုအပ္ေသာ
အညစ္အေၾကး အဆိပ္အေတာက္မ်ားကို အသည္းနွင့္
ေက်ာက္ကပ္တို ့မွ စြန္ ့ပစ္ေစနုိင္ရန္
သယ္ေဆာင္ေပးသည္။
(၁) ေသြးနီဥမွာ ေသြးပမာဏ ၏ ၄၀ % ရွိျပီး သက္တမ္း
၁၂၀ ရက္ထိ ၾကာေအာင္ရွင္သန္နုိင္သည္ ။
ေသြးနီဥထဲရွိ ေဟမိုဂလိုဘင္ ကိုၾကည့္ျပီး
(အၾကမ္းအားျဖင့္) ေသြးအားနည္းျခင္း ( Anemia) ရွိ မရွိ
ဆံုးျဖတ္နူိင္သည္ ၊ ေသြးအားနည္းျခင္းမွာ ေသြးေပါင္ခ်ိန္
နည္းျခင္း ႏွင့္မတူပါ။ပံုမွန္လူ တဦးအတြက္
ေဟမိုဂလိုဘင္မွာ (က်ား)13.6 - 17.7 g/dl ႏွင့္ (မ)
12.0-15.0 g/dl အတြင္း ရွိသည္ ။
( ဓါတ္ခြဲခန္း နွင့္ အသံုးျပဳေသာ ေဆးရည္ ေပၚတည္၍
အနည္းငယ္ ကြဲျပားသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ရွိၾကသည္ ။)
(၂) ေသြးျဖဴဥ မွာ အရြယ္ အစား အၾကီးဆံုး ျဖစ္ျပီး
သက္တမ္းမွာေတာ့ တိုသည္ ။ ရက္သတၱ တပါတ္ မွ်သာ
ရွိသည္ ။ေသြးျဖဴဥ အမ်ိဳးအစား ၅မ်ိဳးရွိျပီး သူတို
့၏တာဝန္မွာ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ဝင္ေရာက္လာေသာ
ေရာဂါပိုးမ်ားကို တိုက္ထုတ္ေပးသည္ ။ေသြးတစက္တြင္
ေသြးျဖဴဥဆဲလ္ ေပါင္း ၇ ေထာင္မွ ၂ေသာင္းခြဲမွ် ရွိသည္
။ ယူနစ္နွင့္ျပပါက 4000~10000 /microL
(မိုက္ခရုိလီတာ) အတြင္းရွိသည္။ေရာဂါပိုးမ်ားအား
ခုခံတိုက္ဖ်က္ေနရခ်ိန္တြင္
သူ၏ပမာဏမ်ားျပားလာသည္ ။ wbc leukocytosis
ဟုေခၚျပီး ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း( Septicemia , Sepsis
)ကို ေသြးျဖဴဥ အဆမတန္ မ်ားျပားေနျခင္းျဖင့္
သိနုိင္သည္ ။
(၃) ေသြးဥမႊား မွာ အေသးငယ္ဆံုး ေသြးဆဲလ္
မ်ားျဖစ္ျပီး ေသြးပမာဏ၏ ၅% မွ ၇ % ရွိသည္ ။၄င္း
သည္ ကိုယ္ခႏၶာတြင္ ထိခိုက္ျပီး ေသြးထြက္ ေသာအခါ
မွာ ဒါဏ္ရာ၌ ေသြးခဲေစၿပီး ေသြးယိုထြက္ျခင္းကို
ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည္ ။ ပံုမွန္ ပမာဏမွာ တစ္မီလီမီတာ
ကုဗ အတြက္ ေသြးဥမႊား အေရအတြက္ ၁သိန္းခြဲမွ ၄
သိန္း အထိရွိသည္ ။
(၄) ေသြးရည္ၾကည္ မွာ အ၀ါေရာင္ေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ အရည္
ျဖစ္ျပီး ေစးကပ္ကပ္ရိွသည္ ။ ေသြးပမာဏ ၏ ၅၅
%ျဖစ္ပီး ေရဓါတ္၊ ဆားဓါတ္ ၊ ပရုိတင္းဓါတ္ နွင့္
ေဟာ္မုန္းဓါတ္မ်ား ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္သည္ ။
ေသြးရည္ၾကည္၏ ၉၅ %မွာ ေရဓါတ္ ျဖစ္ျပီး က်န္ ၅ %
မွာ ဆားဓါတ္ ၊ ပရိုတင္းဓါတ္ ႏွင့္ ဟိုမုန္းဓါတ္
မ်ားျဖစ္သည္ ။ ထို ့ေၾကာင့္ ၄င္းသည္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္အား
ထိန္းညွိေပးနုိင္ျပီး ကိုယ္ခံအားအတြက္ လည္း
အေရးၾကီးသည္ ။
ေသြးလွဴရွင္မ်ား လွဴဒါန္းေသာေသြးမ်ားကို
ေသြးလွဴဘဏ္တြင္ စနစ္တက် ဓါတ္ခြဲျခင္း၊ ကူးစက္
ေရာဂါ မ်ား ပါ မပါ စမ္းသပ္ျခင္း လုပ္ရသည္ ။ ထို ေသြး
တခ်ိဳ ့အား နဂိုေသြး( whole blood ) အတိုင္း ထားျပီး ၊
အခ်ိဳ ့အား ေသြးနီဥ ၊ေသြးျဖဴဥ ။ ေသြးဥမႊား၊
ေသြးရည္ၾကည္ တို့ အျဖစ္ သပ္သပ္စီ ခြဲျခား ကာ
သတ္မွတ္ထားသည့္ အပူခ်ိန္ ၌ သိုေလွာင္သိမ္းဆည္း
ထားျပီး ၊ သက္တမ္းမကုန္ဆံုးမီ အတြင္း လိုအပ္ေသာ
လူနာမ်ားထံ ေပးပို ့ရသည္။
- ေသြးနီဥကို သာမာန္အေျခအေနတြင္ ၄၂ ရက္တိတိ
သိုေလွာင္ထား၍ ရသည္။
- Cryopreservation နည္းျဖင့္ ေအးခဲထားေသာ
ေသြးနီဥ (Frozen RBC) မ်ားအား အမ်ားဆံုး ၁၀
ႏွစ္ၾကာမွ် သိမ္းဆည္းထားနုိင္ပါသည္ ။
- ေသြးဥမႊား မွာ ၾကာရွည္ အသိမ္းမခံပဲ ၅ ရက္အတြင္း
အသံုးျပဳရသည္ ။ ေသြးဥမႊား အလြန္နည္းပါးေစေသာ
ေသြးကင္ဆာနဲ႕ အသည္းကင္ဆာေရာဂါ
အသည္းေျခာက္ေရာဂါမ်ားအတြက္ အသံုးျပဳပါသည္ ။
- ေအးခဲထားေသာ ေသြးရည္ၾကည္ ( Fresh Frozen
Plasma ) အား ၁ ႏွစ္တိတိ သိုေလွာင္ ထား နုိင္ပါသည္
။
မည္သူေတြ ေသြးလွဴနုိင္သလည္း ။
က်န္းမာသန္စြမ္းျပီး ကူးစက္ေရာဂါ မရွိေသာ သူတိုင္း
ေသြးလွဴ နုိင္ပါသည္ ။အေျခခံ သတ္မွတ္ခ်က္ တခ်ိဳ
့ေတာ့ ရွိပါသည္ ။
ေသြးလွဴ သူ (Donar) ႏွင့္ ေသြးလက္ခံသူ( Recipient )
တိုင္းကို ေသြးလွဴျခင္း ၊ေသြးသြင္းျခင္းမျပဳမီ
စမ္းသပ္စစ္ေဆးရပါသည္ ။
ေသြးလွဴမည့္သူတိုင္းအား ေသြးေပါင္ခ်ိန္၊
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္၊ အသက္ရွဳမွဳ ၊
ႏွလံုးခုန္မွဳ ၊တိုင္းထြာစမ္းသပ္ရသည္ ။ သတ္မွတ္စံညြန္း
မျပည့္က ေသြးမလွဳနုိင္ပါ ။
-အသက္အရြယ္အားျဖင့္ ၁၇ ႏွစ္ျပည့္ျပီးသား မွ အသက္
၆၀ အရြယ္ထိ ၊
-ကိုယ္ခႏၶာ အေလးခ်ိန္ ၄၅ ကီလိုဂရမ္ (၁၁၀ ေပါင္ )
အထက္ရွိ သူမ်ား။
-ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၁၀/၆၀ မွ ၁၆၀/၉၀ အတြင္းရွိသူမ်ား
ျဖစ္ ရပါမည္ ။
-ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ဆိုသည္မွာ အသည္းေရာင္
အသားဝါ ဘီပိုး ၊ စီပိုး ၊ HIV ပိုး ။ကာလသားေရာဂါ (
ဆစ္ဖလစ္ ပိုး) ၊ ငွက္ဖ်ားပိုး အစရွိသည္မ်ားကို
အဓိကထားျပီး ကင္းရွင္းသူမ်ားမွသာ ေသြးလွဴသင့္သည္
။
အခ်ိဳ ့နိုင္ငံမ်ားတြင္ နုိင္ငံအလိုက္ ေတြ ့ရွိရေသာ
ကူးစက္ေရာဂါ မ်ား ကိုလည္း ေသြးမလွဴသင့္ေသာ
အမ်ိဳးအစားထဲတြင္ ထဲ့သြင္းသတ္မွတ္ထားပါသည္ ။
ဥပမာ ဥေရာပ နုိင္ငံ UK တြင္ bovine spongiform
encephalopathy (BSE, ႏြားရူးေရာဂါ
ပိုးတမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ဦးေႏွာက္ ပိုးဝင္ျခင္း ေရာဂါ
)အပါအဝင္ variant Creutzfeldt-Jakob Disease
(vCJD) ေရာဂါ ရွိသူမ်ား ေသြးမလွဴရပါ ။
-ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အတြင္းမွာ
ကာကြယ္ေဆးအခ်ိဳ ့ထိုးထားသူမ်ား ေသြးမလွဴ ရပါ ။
ဥပမာ ၊ အသည္းေရာင္ အသားဝါ ကာကြယ္ေဆး (HBV
vaccine ၊ Engerix-B,Recombivax HB စသည္တို ့)
ထိုးထားသူမ်ား ၂ပါတ္ အတြင္း ေသြးမလွဴရပါ ။
ဝက္သက္ ၊ပါးခ်ိတ္ေယာင္ ၊ဂ်ာမန္ဝက္သက္ [ Measles,
Mumps, Rubella (MMR) ] ကာကြယ္ေဆး
ထိုးထားသူမ်ား တစ္လ အတြင္း ေသြးမလွဴရပါ ။
ေသြးလွဴရန္ ေၾကာက္ေနၾကပါသလား ။
ေသြးလွဴ ရန္ မဝန္ ့မရဲ ျဖစ္ေနသူမ်ား အတြက္
ေအာက္ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ား ကို ဆက္လက္
ဖတ္ရွဴျခင္းျဖင့္ သံသယမ်ားကို ရွင္းလင္းနုိင္ပါသည္ ။
*- ေသြးလွဴျခင္းျဖင့္ အလွဴရွင္အား ေရာဂါမ်ား
ကူးစက္ဝင္ေရာက္မွဳ မရွိနုိင္ပါ ။ အေၾကာင္းမွာ
ပိုးကင္းစင္ေသာ တခါသံုးအပ္မ်ား အသံုးျပဳ ျပီး
ေသြးကိုထုတ္ယူျခင္း ၊ေသြးေဖါက္မည့္ ေနရာတဝိုက္ကို
ပိုးသတ္ေဆးျဖင့္ စနစ္တက် ေဆးေၾကာ ျပီးမွ
ေသြးေဖါက္ယူျခင္း တို ့ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
*- ေသြးလွဴျခင္းေၾကာင့္ ေနထိုင္မေကာင္း
မအီမလည္ျဖစ္ျခင္း မရွိပါ ။ အေၾကာင္းမွာ ေသြးမလွဴမီ
ထိုသူ၏ ေသြးေပါင္၊ နွလံုးခုန္မွဳ ၊ အပူခ်ိန္ တက္မွဳ ၊
အစရွိသည္တို ့ကို စစ္ေဆးျပီး သင့္ေတာ္မွသာ
ေသြးလွဴေစပါသည္။ ခၽြင္းခ်က္ အျဖစ္ -အခ်ိဳ ့သူမ်ား
ေသြးလွဴအျပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ အနည္းငယ္က်ျခင္း ။
မူးေဝျခင္းမ်ားရွိတတ္သည္ ။ သို့ ျဖစ္ပါ၍ ေသြးလွဴျပီး
ျပီးခ်င္း လွ်င္ျမန္စြာ မတ္တပ္ရပ္ျခင္း မျပဳပဲ
အခ်ိန္အနည္းငယ္မွ် လဲေလွ်ာင္း အနားယူသင့္သည္ ၊
*-တၾကိမ္တြင္ ေသြးပမာဏ မ်ားျပားစြာ
ေဖါက္ယူျခင္းမရွိပါ ။
ေသြးေပးလွဴျခင္းမွာ တၾကိမ္တြင္ ၂၅၀ မွ ၃၀၀ မီလီ
လီတာ(စီစီ) မွ်သာ ထုတ္ယူျခင္းျဖစ္ပါသည္ ၊
အေနာက္နုိင္ငံမ်ား၏ စံညြန္းျဖစ္ျပီး တခ်ိဳ
့နုိင္ငံမ်ားတြင္ေတာ့ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ေပၚတည္ျပီး ၄၀၀
စီစီ အထိ ထုတ္ယူၾကပါသည္ ။ေသြးတအိတ္တြင္ ၅၀၀
စီစီ ရွိသည္ဆိုေသာ္လည္း၊ ၇၀ မွ ၁၀၀ စီစီ မွာ
ေသြးမခဲေဆး ျဖစ္ေသာ ေဆးရည္ ( Trisodium citrate,
Citrate Phosphate Dextrose (CPD) anticoagulant )
ထဲ့ သြင္းထားျခင္းျဖစ္၍ လိုအပ္ေသာ ေသြးပမာဏမွာ
၄၀၀ စီစီ မွ်သာ ျဖစ္ပါသည္ ။ ပံုမွန္လူတဦးအတြက္
၄င္းေသြးပမာဏအား ရက္ အနည္းငယ္ အတြင္း
ခႏၶာကိုယ္ ရုိးတြင္းျခင္ဆီ မွအလိုအေလွ်ာက္
ျပန္လည္ျဖည့္ဆည္းေပးနုိင္ပါသည္။
ေသြးရည္ၾကည္ ကို ၂ ရက္မွ ၃ ရက္အတြင္း ၊
ေသြးနီဥကို ၂၅ ရက္မွ ၅၉ ရက္အတြင္း
ျပန္လည္ျဖည့္ဆည္း ေပးနုိင္ပါသည္။
*-ေသြးေဖါက္ ရာတြင္ အလြန္ အမင္း နာက်င္ မည္လား
။
ေသြးထုတ္ယူေသာ အပ္မွာ 18 gauge
အရြယ္အစားျဖစ္ျပီး သာမန္ ေဆးထိုးအပ္ထက္
အနည္းငယ္ ပို၍ ၾကီးပါသည္ ။ သို ့အတြက္ ပိုျပီး
နာက်င္မည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ ။ ေသြးလိုအပ္ေနေသာ
လူမမာ မ်ား၏ ေဝဒနာ ႏွင့္စာလွ်င္ မေျပာပေလာက္ပါ ။
ေက်ာက္ကပ္ေဆးေနရေသာ လူမမာမ်ားမွာ
တပါတ္လွ်င္ ၃ ၾကိမ္ ၊ ၁ၾကိမ္မွာ ထိုထက္ၾကီးေသာ အပ္
16 gauge ျဖင့္ ၂ ေနရာတြင္ အေဖါက္ခံျပီး
ကုသမွဳခံယူေနၾကရပါသည္ ။ အခ်ိဳ့
့ေသြးေရာဂါသည္မ်ား ၊ ကင္ဆာေရာဂါသည္
မ်ားမွာလည္း ထိုအပ္ၾကီးမ်ားျဖင့္ မၾကာခဏ ထိုးဆြျခင္း
ခံယူေနၾကရပါသည္။ ဤသို ့ စာနာၾကည့္ျခင္းျဖင့္
သင့္နာက်င္မွဳကို ေလွ်ာ့နည္းေစပါမည္ ။
ေသြးလိုေနသူမ်ား၏ အသက္ကို သင္
ကယ္တင္နုိင္လိုက္ျပီဟု
ဝမ္းေျမာက္စိတ္ပြားျခင္းျဖင့္လည္း နာက်င္မွဳ
နည္းပါးေစနုိင္ပါသည္။
*- ေသြးလွဴျခင္းျဖင့္ အလြန္ ဝ လာမည္လား ။
ေသြးလွဴျခင္းသက္သက္ ေၾကာင့္ေတာ့ ဝ ျခင္းမျဖစ္ပါ ။
ေသြးလွဴျပီးေနာက္ အစာအဟာရ အထူးတလည္
ျဖည့္တင္းေပးရန္မလိုပါ ။ ပံုမွန္အတိုင္း သင့္တင့္စြာ
စားရုံ ျဖင့္ လံုေလာက္ပါသည္ ။ ေသြးလွဴျပီးေနာက္
ပို၍ပင္ ေပါ့ပါးလန္းဆန္းျပီး ေနထိုင္ေကာင္းသည္ ဟုပင္
ေသြးလွဴဖူးသူမ်ားက ေျပာၾကသည္။
*- ဘယ္ေလာက္ၾကာလွ်င္ ေနာက္ထပ္တၾကိမ္ ေသြး
လွဴနုိင္မည္လည္း ။
နုိင္ငံမ်ား၏ က်န္းမာေရး ဌာနအလိုက္
စံခ်ိန္စံညႊန္းသတ္မွတ္ခ်က္ အနည္းငယ္
ကြဲျပားနုိင္ပါသည္ ။ အၾကမ္းအားျဖင့္ဆိုရလွ်င္..
Whole Blood လွဴသူမ်ား အနည္းဆံုး ၅၆ ရက္ျခားလွ်င္
ေနာက္တၾကိမ္ လွဴနုိင္သည္ ။
Plasma ေသြးရည္ၾကည္ လွဴသူမ်ား ၄၈ နာရီ ျခားျပီး
ေနာက္ထပ္တၾကိမ္ လွဴနုိင္သည္။ ( တပါတ္လွ်င္
၂ၾကိမ္မွ် လွဴနုိင္သည္။ )။
ေသြးဥမႊား Platelet လွဴသူမ်ား တစ္ႏွစ္လွ်င္ အမ်ားဆံုး
၂၄ ၾကိမ္ ထိ လွဴနုိင္ပါသည္ ။( တစ္လ လွ်င္ ၂ ၾကိမ္
နွဳန္း ထိ)
***သို ့ပါ၍ ေသြးလွဴ ျခင္းအား ေၾကာက္စရာ မလိုပါ
***
တခ်ိဳ ့ အခ်က္ အလက္မ်ားကို ဒီေနရာ (၁) (၂ ) မွ
မွီျငမ္း ပါသည္။
ကြယ္လြန္သူ ဆရာၾကီး အဘဦးသုခ ၏ လမ္းညႊန္မွဳျဖင့္
နာေရးကူညီမွဳ အသင္းၾကီးမွ တည္ေထာင္ထားေသာ “
သုခကုသိုလ္ျဖစ္ ေဆးခန္း” မွ
ေသြးလိုအပ္ေနသူမ်ားအား အခမဲ
့ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးေနေသာ ေအာက္ပါ
သတင္းတပုဒ္ကို ဖတ္မိအျပီး မြန္ျမတ္လွေသာ
ေသြးလွဴျခင္း အတြက္ တဖက္တလမ္းမွ ပါဝင္လိုေသာ
စိတ္ျဖင့္ ဤစာကို ေရးပါသည္ ။
ဤ ေနရာမွ ရေသာ သတင္းျဖစ္ပါသည္။
ေသြးလွဴျခင္းသည္ အလွဳတကာ့ အလွဴထဲတြင္
အမြန္ျမတ္ဆံုး အလွဴ ျဖစ္မည္ဟုထင္ပါသည္ ။
ေသြးလွဴျခင္းျဖင့္ ကုသိုလ္ ယူနုိင္ၾကပါေစ ။
သင့္ေသြးျဖင့္ အသက္ကယ္ၾကပါ ...
ဤ စာေလးအား ဖတ္ျပီး သင့္ထံမွာ ေသြးလွဴလိုစိတ္
ေလး အနည္းအက်ဥ္းမွ် ရွိလာျပီ ဆိုပါက ေရးရက်ိဳး
နပ္ပါသည္ ။ ေက်းဇူးတင္ပါသည္ ။ မိတ္ေဆြအေပါင္း
ရႊင္လန္းခ်မ္းေျမ ့ၾကပါေစ။
(ကိကိ)
.jpg)
Myanmar Kyat Converter